Küresel enerji krizinin nedenlerinden geleceğin enerji teknolojilerine uzanan geniş bir perspektifte önemli değerlendirmelerde bulunan İstinye Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Bestami Özkaya, “Enerji sektörü, küresel krizler ve iklim baskısı nedeniyle köklü bir dönüşüm sürecinde” dedi. Özkaya, 2030’a kadar fosil yakıt talebinin zirve yaptıktan sonra azalacağını, güneş ve rüzgâr enerjisinin ise maliyet avantajı sayesinde elektrik üretiminde öne çıkacağını belirtti.
İstinye Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Bestami Özkaya, küresel enerji krizinin nedenlerinden geleceğin enerji teknolojilerine uzanan geniş bir perspektifte önemli değerlendirmelerde bulundu. Özkaya’ya göre dünya, artan enerji talebi, fosil yakıtlara bağımlılık ve jeopolitik gerilimlerin tetiklediği kırılgan bir enerji sistemiyle karşı karşıya. Bu durum hem arz güvenliğini hem de ekonomik istikrarı tehdit ediyor. İklim değişikliğinin enerji üretimini doğrudan etkilediğini aktaran Prof. Dr. Özkaya, değerlendirmeleri şöyle:
Krizin ana nedenleri kesintiler ve fiyat dengesizlikleri
Küresel enerji krizinin ana nedenleri; hızla yükselen talebe karşın fosil yakıt (petrol, doğalgaz) arzındaki jeopolitik şoklar (savaşlar, istikrarsızlıklar) kaynaklı kesintiler ve fiyat dengesizlikleridir. Enerji Krizi, enerji sistemlerinin sürdürülebilirlik ve arz güvenliği açısından yetersiz olduğunu net bir şekilde gözler önüne sermektedir. Geleneksel fosil yakıtlara aşırı bağımlılık sürerken, yenilenebilir enerjiye geçiş sürecinde altyapı ve depolama eksikliklerine yapılan yetersiz yatırımlar, krizin yapısal boyutunu derinleştiren ve küresel ekonomileri tehdit eden kritik sorunlardır. Ayrıca, Rusya-Ukrayna savaşı gibi jeopolitik krizler enerji arzını daraltarak fiyatları yükseltmiştir. Bu zorlu süreç, akademik birimlerin yenilikçi enerji çözümleri, enerji verimliliği ve akıllı şebekeler alanındaki uzmanlığıyla topluma ve sanayiye rehberlik etme vizyonunun önemini pekiştirmektedir.
Aşırı hava olayları enerji üretimini olumsuz etkiler
İklim değişikliği ve aşırı hava olayları enerji üretimini olumsuz etkiler. Kasırgalar, fırtınalar, sel ve kuraklık gibi ekstrem olaylar enerji altyapılarına zarar verir; örneğin Küba’da enerji santralleri ciddi hasar görmüştür. Kuraklık hidroelektrik üretimi düşürürken, aşırı sıcaklar termik ve nükleer santrallerin verimliliğini azaltır. Fırtına ve seller iletim hatlarına zarar vererek şebeke esnekliğini sınırlar. Güneş, rüzgâr, biyokütle ve jeotermal gibi temiz enerjiye geçiş, fosil yakıt bağımlılığını azaltarak emisyonları düşürür ve sürdürülebilir büyümeyi destekler.
Akıllı lojistik, veri odaklı altyapı yönetimi kritik öncelik
Mevcut küresel enerji altyapıları, aşırı hava olayları, siber tehditler ve merkezileşmiş yapıları nedeniyle yeterince dayanıklı değildir. Bu nedenle, Akıllı Şebekeler (Smart Grids) ve Dağıtık Enerji Üretim Sistemleri (örneğin mikro şebekeler) gibi modernizasyon adımları, şebekenin esnekliğini artırarak iklim ve jeopolitik risklere karşı güvenliği sağlar. İSÜ CONNECTOM’un “SOLAR ÇATI-Yeşil Enerji Dönüşümü” semineri ve LMSCM2024 kongresi, enerji dönüşümü ve akıllı şehir uygulamalarının mühendislik çözümleri bağlamında üniversite ekosisteminde paylaşılmasını sağlamıştır. Artan talep, iklim riskleri ve şehirleşme baskıları, akıllı lojistik, veri odaklı altyapı yönetimi ve Afet Dayanımı planlamalarını kritik öncelik hâline getirmektedir.
Yenilenebilir enerji entegrasyonu ve atık ısı geri kazanım teknolojileri öne çıkıyor
Enerji krizine karşı hızlı ve maliyet etkin çözüm sunan enerji verimliliği alanında, mühendislik dünyası akıllı sistemler ve yenilikçi teknolojilere odaklanmaktadır. Bunlar arasında Akıllı Bina Yönetim Sistemleri (BMS), endüstriyel enerji geri kazanım sistemleri, yüksek verimli malzemeler, yenilenebilir enerji entegrasyonu ve atık ısı geri kazanım teknolojileri öne çıkmaktadır. IEA’ya göre bu teknolojiler 2050 net sıfır hedefine ulaşmada yüzde 40’a varan kritik katkı sağlayacaktır. İSÜ’de düzenlenen projeler ve etkinlikler, yapay zekâ, sensör tabanlı enerji yönetimi ve yüksek verimli elektronik tasarımları gibi geleceğin enerji verimliliği çözümlerinin uygulanabilirliğini göstermektedir.
Enerji depolamada BESS ve yeşil hidrojen çözümleri kritik
Enerji depolama teknolojileri, özellikle Batarya Enerji Depolama Sistemleri (BESS) ve yeşil hidrojen çözümleri, enerji krizinin yönetiminde kritik rol oynar. Depolama, yenilenebilir kaynakların kesintili üretimini dengeleyerek sürekli enerji sağlar ve arızalarda veya yoğun talepte şebekeyi destekler. Uzun vadede, mevsimlik ve büyük ölçekli depolama çözümleri fosil yakıt bağımlılığını azaltarak enerji dönüşümünü hızlandırır. İSÜ IEEE Kulübü’nün etkinlikleri, bu teknolojilerin ulaşımda enerji verimliliğini artırmadaki stratejik önemini göstermektedir.
Yatırımlar, sistem entegrasyonu ve esnekliğini artırmaya odaklanmalı
Enerji dönüşümünün hızlanması ve sürdürülebilir enerji hedefleri doğrultusunda mühendislik yatırımları, sistem entegrasyonu ve esnekliğini artırmaya odaklanmalıdır. Öncelikler; yüksek kapasiteli enerji depolama (BESS ve yeşil hidrojen), akıllı şebeke modernizasyonu, iletim ve dağıtım altyapısının güçlendirilmesi ve ileri malzeme ile üretim teknolojileridir. Bu alanlar, küresel krizlere karşı arz güvenliğini sağlamak ve karbon emisyonlarını azaltmak için kritik öneme sahiptir. İstinye Üniversitesi’nde yürütülen fotokatalitik hidrojen üretimi ve elektrikli araç şarj altyapısı projeleri, yüksek verimli ve sürdürülebilir teknolojilerin geliştirilmesine ve enerji dönüşümüne doğrudan katkı sunmaktadır.
Enerji sektörü, köklü bir dönüşüm sürecinde
Enerji sektörü, küresel krizler ve iklim baskısı nedeniyle köklü bir dönüşüm sürecindedir. 2030’a kadar fosil yakıt talebi zirve yaptıktan sonra azalacak, güneş ve rüzgâr enerjisi maliyet avantajı sayesinde elektrik üretiminde öne çıkacaktır. Elektrikli araçlar petrol talebini düşürürken, enerji depolama teknolojileri kesintili üretimi dengeleyecektir. Türkiye, rüzgâr ve güneş kapasitesini dört katına çıkarmayı ve enerji depolama yatırımlarını hızlandırmayı hedeflemektedir. 2053 net sıfır vizyonu doğrultusunda doğal gaz geçiş yakıtı olarak kullanılacak, ancak yenilenebilir enerji stratejik öncelik olacaktır. 2030, enerji krizinin sona erdiği değil, sistemin köklü dönüşüm yaşadığı bir dönüm noktası olacak ve güçlü politikalar ile yatırımlar gerektirecektir.
Enerji dönüşümünde nitelikli işgücüne olan talep arttı
Enerji mühendisliği, son yıllarda akademi, STK ve diğer kurumların odağına girmiştir. YÖK’ün Geleceğin Meslekleri çalışmasında “Yenilenebilir Enerji Teknikerliği” ve “Hidrojen ve Enerji Depolama Teknikerliği” gibi programlar 2025-YKS Tercih Kılavuzu’nda yer almaktadır. Hızla değişen dünya koşulları, enerji dönüşümünde nitelikli işgücüne olan talebi dramatik biçimde artırmıştır. Uluslararası kuruluşlar (IRENA, Dünya Bankası) güneş, rüzgâr, batarya üretimi, hidrojen ve şebeke modernizasyonu alanlarında istihdamın yükseldiğini raporlamış; Skills for the Green Transition, Energy Workforce Development Initiative ve Green Talent Strategy gibi programlar da bu alandaki eğitim önceliklerini göstermektedir.
12’nci Kalkınma Planı’ndaki enerji sektörü öncelikli gelişme alanları
12’nci Kalkınma Planı’nda enerji sektörü öncelikli gelişme alanları arasında yer almakta ve birincil enerji talebi, elektrik tüketimi, yenilenebilir kurulu güç, enerji verimliliği ve batarya depolama kapasitesi gibi hedefler belirlenmiştir. Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı (EVÇED), uluslararası eğitim ve kapasite geliştirme projeleri yürütmekte; JICA ve TİKA işbirliğiyle “Sanayide Enerji Verimliliği ve Yönetimi” eğitimleri verilmiş ve YEVDES projesi kapsamında belediyeler ile üniversitelere teknik destek sağlanmıştır. EVÇED’in European Energy Network (EnR) üyeliği ve Danimarka ile yürütülen stratejik işbirlikleri, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve düşük karbonlu ısıtma-soğutma sistemleri alanlarında politika geliştirme ve kapasite artırma çalışmalarını güçlendirmektedir.
Türkiye’deki akıllı ve sürdürülebilir enerji çözümleri örnekleri
Günümüzde enerji kullanımında amaç, yüksek verimlilik ve tasarruf sağlayan yenilenebilir temelli sistemlerle yönetimdir. Akıllı enerji ağları, enerji depolama sistemleri, akıllı üretim ve dağıtım, uzaktan gözetim ve otomasyon (SCADA), dağıtık üretim yönetimi ve alternatif enerji sistemleri, kaynakların etkin kullanımını sağlar ve şebeke güvenliğini artırır. Akıllı sayaçlar, LED aydınlatmalar ve enerji izleme sistemleri, talep odaklı optimizasyon ve tasarruf sağlar. Türkiye’de Mardin GES Santrali, Manisa elektrikli otobüs projesi, İzmir Jeotermal Balçova Projesi ve Balıkesir çöp gazından enerji üretimi gibi uygulamalar, akıllı ve sürdürülebilir enerji çözümlerinin örneklerindendir.
İstinye Üniversitesi’nde de projeler yürütülüyor
İstinye Üniversitesi’nde “Atıktan Enerjiye Dönüşüm” ve “Mev Enerjili Elektron Hızlandırıcısı Tasarım Yazılım” projeleri yürütülmektedir. Ayrıca, nanogözenekli fotokatalizörler ve yapay zekâ destekli biyo-elektrokimyasal sistemler ile yeşil hidrojen üretimi projeleri ulusal ve uluslararası başvurularla desteklenmektedir. Üniversitede kurulan Temiz Enerji Araştırma Merkezi, yeşil enerji alanını geliştirmeyi ve sürdürülebilir bir gelecek sağlamayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Uluslararası Hidrojen Teknolojileri Kongresi (IHTEC) 10’uncusu, 10–13 Mayıs 2026 tarihlerinde İstinye Üniversitesi ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleştirilecek ve hidrojen teknolojilerinde üretim, depolama, taşımacılık, güvenlik, endüstriyel uygulamalar ve politika alanlarında güncel bilimsel ve teknolojik gelişmeler tartışılacaktır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
